وقتی وارد طلافروشی می شویم و چشمانمان برق طلاهای زیبا را می گیرد، معمولاً اولین چیزی که می پرسیم این است: «گرمش چند؟» اما خیلی زود متوجه می شویم که قیمت نهایی طلا با ضرب ساده وزن در قیمت روز طلا فرق دارد!؟ اینجاست که عباراتی مثل «اجرت ساخت»، «سود فروشنده» و «مالیات» وارد ماجرا می شوند. در میان این اصطلاحات، «اجرت ساخت» یکی از مهم ترین و در عین حال گیج کننده ترین مفاهیم برای خریداران طلاست.
شاید از خودتان پرسیده باشید چرا دو گردنبند هم وزن، قیمت های متفاوتی دارند؟ چرا برخی طلاها برای فروش مجدد صرفه اقتصادی ندارند؟ و اصلاً این «اجرت» دقیقاً چیست و چرا باید پرداختش کنیم؟ اگر شما هم مثل بسیاری از خریداران طلا دوست دارید با چشم بازتر و حساب وکتاب دقیق تری خرید کنید، این مقاله برای شماست.
در این مطلب از آکادمی شمسیان، به زبان ساده و کاربردی توضیح می دهیم که اجرت ساخت طلا چیست، چگونه محاسبه می شود، چه عواملی روی آن تأثیر دارند و چطور می توانید انتخاب آگاهانه تری داشته باشید؛ چه برای خرید طلای زینتی و چه برای سرمایه گذاری؛ با ما همراه باشید تا رمز و راز قیمت گذاری طلا را بهتر بشناسید!
اجرت ساخت طلا چیست و چرا دریافت می شود؟
اجرت ساخت طلا، دستمزدی است که به عنوان هزینه کار هنری طلاساز بر قیمت طلای خام افزوده می شود. به بیان ساده، علاوه بر قیمت چند گرم طلای خالص، پرداخت های دیگری نیز در قیمت نهایی طلا وجود دارد؛ هزینه هایی مانند ارزش طراحی و ساخت اثر، کار هنری طلا ساز، مدل سازی اولیه، تراشکاری و پرداخت نهایی فلز و غیره همه این هزینه ها در قالب «اجرت ساخت» به خریدار تحمیل می شود. به عبارت دیگر، چون هنر دست طلا ساز ارزشمند است و وقت و ابزار برای ساخت جواهرات صرف می شود، خریدار موظف است بخشی از این هزینه ( اجرت ) را نیز پرداخت کند.
زمانی که شما برای خرید زیورآلات به فروشگاه طلا مراجعه می کنید، قیمت نهاییِ قطعه معمولاً بیش از قیمت صرف طلای خام است. مقدار اضافی قیمت تقریباً ۲۰–۳۰ درصد ( بعضاً بیشتر ) قیمت طلای خام را تشکیل می دهد؛ این تفاوت شامل مالیات بر ارزش افزوده، سود فروشنده و اجرت ساخت می شود. مثلاً بعضی خریداران ادعا می کنند که قیمت نهایی طلا حدود ۲۵ درصد بالاتر از ارزش طلای خام آن است که عامل مهم در این رقم، هزینه های مربوط به اجرت ساخت و خدمات است.
بنابراین، اجرت ساخت طلا هزینه ای است که طلا فروش به منظور جبران زحمت و هنری که برای تهیه محصول طلا صرف شده دریافت می کند «ممکن است خود طلا فروش صرفا طلا را نساخته باشد و اجرت ساخت را به شخص دیگری پرداخت کند». این هزینه از سوی اتحادیه یا قانون مشخص نمی شود و معمولاً توسط فروشنده یا واحد تولیدی طلا تعیین و از خریدار اخذ می شود. به همین دلیل است که پرسش اصلی در خرید طلا همیشه این است که «اجرت ساخت چقدر است؟» تا خریدار بتواند قیمت واقعی طلای خود را دقیق محاسبه کند.
نحوه محاسبه اجرت ساخت طلا
روش های مختلفی برای محاسبه اجرت ساخت طلا وجود دارد که در ادامه به آن ها می پردازیم:
روش درصدی اجرت ساخت
معمول ترین آن ها، محاسبه درصدی اجرت است. در روش درصدی، فروشنده بر اساس قیمت روز هر گرم طلا، درصدی ( مثلاً ۱۰ تا ۲۰ درصد ) را برای اجرت در نظر می گیرد. مثلاً فرض کنید قیمت هر گرم طلای ۱۸ عیار، 7,۰۰۰,۰۰۰ تومان باشد و طلافروش اجرت ۲۰٪ تعیین کرده باشد. در این صورت اجرت هر گرم طلا به این شکل محاسبه می شود:
اجرت = ( قیمت طلا در هر گرم ) × ( درصد اجرت )
برای مثال:
قیمت طلا: 7,000,000 تومان
درصد اجرت: 20٪
اجرت ساخت 1400000=20%*7000000
بنابراین اجرت ساخت این قطعه طلای یک گرمی یک میلیون و 400 هزار تومان می شود، که این رقم یعنی اگر طلا هفت میلیون است برای شما هشت میلیون و چهارصد به ازای هر گرم «غیر از مالیات و سود فروشنده» حساب می شود.
روش ثابت اجرت ساخت
علاوه بر روش درصدی، برخی فروشندگان روش ثابت را نیز به کار می برند: در این حالت، مبلغ ثابتی ( مثلاً 5۰۰,۰۰۰ تومان به ازای هر گرم ) به عنوان اجرت تعیین می شود. مثلاً امروز طلا گرمی هفت میلیون است و شما قصد خرید طلا می کنید فروشنده می گوید به ازای هر گرم از طلایی که انتخاب کردید باید 500 هزار تومان اجرت ساخت بدهید؛ در این صورت شما باید برای هر گرم طلا 7500 هزینه کنید«به غیر از مالیات و سود فروشنده».
روش ترکیبی در اجرت ساخت
در روش ترکیبی هم ممکن است درصدی به علاوه مبلغ ثابت در نظر گرفته شود؛ برای نمونه مثلاً ۱۰٪ + ۲۰۰,۰۰۰ تومان به ازای هر گرم.
نکته: در نهایت، قیمت نهایی پرداختی شما فقط شامل قیمت طلا و اجرت نمی شود؛ بلکه باید سود فروشنده و مالیات بر ارزش افزوده را نیز در نظر گرفت. طبق قوانین جاری، ۹ درصد مالیات بر ارزش افزوده به جمع سود فروشنده و اجرت ساخت تعلق می گیرد، و خود طلای خام معاف از مالیات است. فروشندگان طلا معمولاً بین ۷ تا ۱۰ درصد سود روی قیمت نهایی می گذارند. بنابراین فرمول کلی قیمت خرید طلا به صورت زیر است:
( قیمت طلای خام + اجرت ساخت ) + سود فروشنده ( ≈7–10% ) + ۹٪ مالیات
بِه عنوان مثال، اگر ۱ گرم طلای ۱۸ عیار 7,۰۰۰,۰۰۰ تومان باشد و اجرت ۲۰ درصد تعیین شده، اجرت معادل 1400000 تومان خواهد بود. چنانچه فروشنده ۸٪ سود بگیرد و ۹٪ مالیات هم اعمال شود مراحل محاسبه به شرح زیر است:
| مبلغ (تومان) | شرح |
| ۷,۰۰۰,۰۰۰ | قیمت طلای خام |
| ۱,۴۰۰,۰۰۰ | اجرت ساخت ( ۲۰٪ از قیمت طلا ) |
| ۸,۴۰۰,۰۰۰ | جمع قیمت طلا + اجرت |
| ۶۷۲,۰۰۰ | سود فروشنده ( ۸٪ ) |
| ۹,۰۷۲,۰۰۰ | جمع تا این مرحله |
| ۱۸۶,۴۸۰ | مالیات بر ارزش افزوده ( ۹٪ از اجرت + سود ) |
| ۹,۲۵۸,۴۸۰ | قیمت نهایی قابل پرداخت |
نکته: باید بگوییم که 20 درصد اجرت ساخت مخصوص طلاهای لوکس با زیبایی زیاد است، آن دسته از سرویس ها و طلاجات لوکسی که زحمت فراوانی برای ساخت آنها کشیده شده است وگرنه در حال حاضر اجرت ساخت 5 درصد، هفت درصد و حتی کمتر هم در بازار وجود دارد؛ حتی برای طلاهای دست دوم اجرت ساخت 7 درصد است.
عوامل مؤثر بر اجرت ساخت طلا
در بازار طلا، عوامل متعددی بر میزان اجرت ساخت تأثیر می گذارند. از جمله مهم ترین این عوامل می توان به موارد زیر اشاره کرد:
پیچیدگی طرح و طراحی طلا: هرچه یک قطعه طلا پیچیده تر باشد ( شلوغی نقش ها، جزئیات کار، وجود المان های خاص )، هزینه کار طلاساز بالاتر می رود و اجرت ساخت افزایشی خواهد داشت. طلاهای ساده و روزمره معمولاً اجرت کم تری دارند، اما طلاهای سفارشی و خاص اجرت بسیار بالاتری نیاز دارند.
نوع ساخت ( دست ساز یا ماشینی ): طلاهای دست ساز به دلیل دخالت نیروی انسانی و هنری که در ساخت آن هابه کار رفته، معمولاً اجرت بالاتری دارند. بر اساس تجربه فعالان بازار طلا، اجرت ساخت نمونه های دست ساز عمدتاً بیشتر از نمونه های ماشینی ( کارخانه ای ) است. به عبارت دیگر، اگر طلا توسط ماشین قالب زنی شده باشد، هزینه کار کاهش می یابد و اجرت پایین تر خواهد بود.
جنس و عیار طلا: عیار بالاتر و کیفیت بهتر طلا معمولاً هزینه تولید بیشتری دارد. مثلاً طلای ۲۲ عیار یا ۲۴ عیار به دلیل خلوص بیشتر، حساسیت کار بر روی آن بالاتر بوده و ممکن است اجرت نسبتاً بیشتری در بر داشته باشد.
وجود سنگ های قیمتی: طلاهای زینتی که با سنگ های قیمتی مانند الماس، یاقوت، زمرد و فیروزه تزیین شده اند، اجرت بیشتری دارند. ساخت قطعات سنگ دار نیازمند صرف وقت بیشتر برای نصب سنگ و ظرافت های خاص است. معمولاً اجرت این نوع طلاها بین ۱۰ تا ۷۰ درصد قیمت طلای خام متغیر است. البته اگر سنگ ها قیمتی باشند هزینه سنگ هم از خریدار گرفته میشود.
برند و کشور سازنده: طلای برنددار و وارداتی اغلب اجرت بالاتری دارد. برای مثال، طلای ایتالیایی به دلیل تکنولوژی پیشرفته در تولید و ظرافت طراحی های بروز، یکی از گران ترین طلای دارای اجرت در ایران است. فعالان بازار می گویند اجرت ساخت طلای ایتالیایی در بازار ایران بسیار بالاتر از سایرین است. از طرف دیگر، طلای ترکیه نیز جزو طلاهای خارجی محبوب است و معمولاً اجرت آن از طلای ایرانی بیشتر است. در مقابل، طلای دبی ( امارات ) به خاطر عرضه عمده و رقابتی بودن بازار طلا، اجرت کم تری دارد؛ به ویژه طلاهای سرمایه ای مانند شمش و سکه در دبی عملاً بدون اجرت عرضه می شوند.
وضعیت عرضه و تقاضا: در شرایط خاص اقتصادی یا نوسان قیمت ارز، گاهی اجرت ساخت تغییر می کند. برای مثال، افزایش شدید نرخ دلار می تواند قیمت اجرت طلای وارداتی ( اتکاء بر هزینه های ارزی ) را بالا ببرد.
به طور خلاصه، اجرت ساخت طلا تابعی از مجموعه عوامل هنری و اقتصادی است. «طلاهایی که ظریف تر و منحصربه فردتر باشند و نیاز به کار بیشتری داشته باشند، اجرت بالاتری دارند». همچنین «طلای دست ساز اجرت بیشتری نسبت به طلای ماشینی دارد». سازندگان طلا و فروشندگان اغلب این عوامل را در تعیین میزان اجرت لحاظ می کنند.
میانگین درصد اجرت ساخت در ایران و مقایسه با سایر کشورها
در بازار ایران معمولاً نسبت اجرت ساخت به قیمت طلا در بازه های مشخصی قرار می گیرد؛ ولی هیچ سقف قانونی دقیقی برای آن تعیین نشده است. براساس گزارش ها و تجربه فعالان بازار، در زیورآلات طلای نو ساده اجرت حدود ۵ تا ۴۰ درصد قیمت طلای خام است. اگر طلا دارای سنگ قیمتی باشد، این میزان ممکن است بین ۱۰ تا ۷۰ درصد متغیر باشد. فعالان حقوقی هم می گویند معمولاً حداقل اجرت ساخت حوالی ۲ درصد و حداکثر ۴۰ درصد تعیین می شود.
از سوی دیگر، اجرت ساخت طلاهای خارجی در ایران معمولاً بیشتر است. برای نمونه، برخی گزارش ها می گویند اجرت ساخت طلای ترکیه در حدود ۲۵–۳۵ درصد به ازای هر گرم و طلای ایتالیایی ۵۰–۱۰۰ درصد به ازای هر گرم است.
در مقابل، کشورهای دیگری مانند امارات ( دبی ) بازار طلاهای با اجرت پایین تر هستند. در دبی اغلب مصنوعات طلا به قیمت روز جهانی فروخته می شوند و رقابت بین تولیدکنندگان زیاد است؛ به همین خاطر اجرت ساخت کلی به مراتب پایین تر از ایران است. به ویژه هنگام خرید شمش یا سکه در دبی، عملاً اجرت ساخت نزدیک به صفر است.
به طور خلاصه، «میانگین اجرت ساخت در بازار ایران، بسته به نوع طلایی که انتخاب می کنید معمولاً بازه درصدی 5 تا 40 درصد قرار دارد». این بازه برای طلاهای ساده ایرانی معمولاً کمتر از برخی طلاهای وارداتی است. در کشورهای خارجی، تفاوت مالیات و هزینه ساخت موجب قیمت نهایی متفاوتی می شود؛ به عنوان مثال طلا در ترکیه به قیمت جهانی بوده و تنها هزینه ای که اضافه می شود، اجرت ساخت و مالیات محلی است. البته مسائلی مانند عیار غیراستاندارد یا هزینه های واردات نیز در این تفاوت ها تأثیر دارند.
تفاوت اجرت ساخت در طلای نو، دست دوم و آب شده
یکی از مهم ترین پرسش هایی که خریداران طلا دارند، تفاوت میان طلای نو، طلای دست دوم، و طلای آب شده است. این تفاوت ها مستقیماً به موضوع اجرت ساخت نیز مربوط می شود:
طلای نو
طلای نو همان طلایی است که تازه ساخته شده و هنوز استفاده نشده است. این نوع طلا دارای بالاترین میزان اجرت ساخت است، چون هم کار نو است و هم فروشنده می خواهد علاوه بر اجرت، سود خالص خود را نیز لحاظ کند. طلای نو همچنین شامل مالیات بر ارزش افزوده نیز می شود.
طلای دست دوم ( کارکرده )
طلای دست دوم، طلایی است که پیش تر توسط فردی خریداری و استفاده شده و مجدداً به فروشگاه فروخته شده است. مهم ترین ویژگی طلای دست دوم این است که اجرت ساخت ندارد یا در مواردی بسیار ناچیز است. به همین دلیل طلای دست دوم گزینه ای بسیار مناسب برای کسانی است که نمی خواهند اجرت ساخت زیادی پرداخت کنند. البته در طلای دست دوم نیز ممکن است به دلایل خاص ( برند، طراحی ویژه ) کمی اجرت لحاظ شود، ولی معمولاً کمتر از طلای نو است.
طلای آب شده
طلای آب شده در واقع طلایی است که ذوب شده و دوباره به شمش یا قالب ساده تبدیل شده است. این نوع طلا هیچ اجرت ساختی ندارد و قیمت آن بسیار نزدیک به قیمت روز بازار است. طلای آب شده به دلیل نداشتن اجرت و مالیات، بهترین گزینه برای سرمایه گذاری تلقی می شود. البته خرید آن نیاز به دقت دارد چون ممکن است عیار آن دقیق نباشد یا تقلبی باشد. به همین دلیل معمولاً توسط افراد حرفه ای یا کسانی که در صنف طلا فعال هستند خریداری می شود.
نکات مهم هنگام خرید طلا با اجرت ساخت بالا
اگر قصد خرید طلایی را دارید که اجرت ساخت بالایی دارد، این نکات را در نظر داشته باشید:
برای استفاده روزمره بخرید، نه سرمایه گذاری: طلای با اجرت بالا بیشتر برای مصرف شخصی و استفاده روزانه مناسب است. چون هنگام فروش مجدد، اجرت ساخت به شما بازگردانده نمی شود.
اجرت بالا را با برند یا کیفیت بسنجید: اگر طلای خریداری شده متعلق به برند خاص یا کشور خاصی است (مثلاً ایتالیایی یا ترکیه ای)، اجرت بیشتر قابل قبول است. ولی اگر قطعه ای اجرت بالایی دارد اما فاقد ویژگی خاصی است، لازم است با فروشنده مذاکره کنید یا از خرید صرف نظر کنید.
رسید یا همان فاکتور طلا را دریافت کنید: هنگام خرید طلا از فروشنده بخواهید که ریز محاسبات شامل وزن، قیمت طلا، میزان اجرت ساخت، سود و مالیات را به صورت کامل روی فاکتور درج کند. این کار برای شفافیت خرید ضروری است. همچنین جوری سند به حساب می آید که اگر در آینده قصد داشتید طلا را بفروشید فاکتور طلا لازم خواهد آمد.
سخن پایانی
اجرت ساخت طلا یکی از مهم ترین مؤلفه هایی است که هنگام خرید زیورآلات طلا باید به آن توجه کرد. هرچه طراحی طلا پیچیده تر و خاص تر باشد، اجرت ساخت آن نیز بیشتر خواهد بود. در مقابل، طلاهای ساده یا آب شده معمولاً اجرت بسیار کمی دارند یا اصلاً ندارند. خریداران طلا باید با شناخت دقیق اجرت ساخت، نوع طلای مورد نیاز خود را با دقت انتخاب کنند: اگر هدف سرمایه گذاری است، طلای کم اجرت یا دست دوم مناسب تر است؛ اگر هدف استفاده زینتی و زیبایی است، طلای نو با اجرت بالاتر نیز منطقی خواهد بود. آگاهی از این مفاهیم باعث می شود خریدی هوشمندانه تر، شفاف تر و منطبق با هدف واقعی شما انجام گیرد.
شما عزیزان می توانید برای تحلیل های به روز انس طلا و آگاهی از نقاط خرید و فروش طلا آن هم به صورت رایگان با کانال تلگرام آکادمی شمسیان همراه باشید.
